Đông trùng hạ thảo

Đông trùng hạ thảo là gì?

Đông trùng hạ thảo là một loại đông dược quý có bản chất là dạng ký sinh của loài nấm Ophiocordyceps sinensis thuộc nhóm nấm Ascomycetes trên cơ thể ấu trùng của một vài loài bướm trong chi Thitarodes Viette. Phần dược tính của thuốc đã được chứng minh là do các chất chiết xuất từ nấm Ophiocordyceps sinensis. Nó được sử dụng từ lâu trong y học cổ truyền Trung Hoa và y học cổ truyền Tây Tạng.

Tên gọi “đông trùng hạ thảo” là xuất phát từ quan sát thực tế khi thấy vào mùa hè nấm Ophiocordyceps sinensis mọc chồi từ đầu con sâu nhô lên khỏi mặt đất. Vào mùa đông thì nhìn cặp cá thể này giống con sâu (côn trùng), còn đến mùa hè thì chúng trông giống một loài thực vật (thảo mộc) hơn.

Quá trình phát triển của đông trùng

Vào mùa đông, nấm bắt đầu ký sinh vào sâu non và làm chết sâu non vì ăn hết chất dinh dưỡng của chúng. Những con sâu này có thể đã ăn phải bào tử nấm hoặc chúng mắc bệnh nấm ký sinh từ các lỗ thở. Đến khi sợi nấm phát triển mạnh, chúng xâm nhiễm vào các mô vật chủ, sử dụng hoàn toàn các chất dinh dưỡng trong cơ thể sâu. Đến một giai đoạn nhất định thường là vào mùa hè ấm áp, nấm bắt đầu mọc ra khỏi sâu như một ngọn cỏ và vươn lên khỏi mặt đất phát triển thành dạng cây (hình dạng giống thực vật) và phát tán bào tử.

Phân loại đông trùng hạ thảo

Hai chi nấm Ophiocordyceps và Cordyceps tương ứng có khoảng 170/570 loài khác nhau, và chỉ riêng ở Trung Quốc đã tìm thấy khoảng 60 loài. Tuy nhiên cho đến nay người ta mới chỉ nghiên cứu nhiều nhất được về hai loài Ophiocordyceps sinensis (Berk.) Sacc. và Cordyceps militaris (L. ex Fr.) Link. Loài thứ hai được gọi là Nhộng trùng thảo.

Đông trùng hạ thảo khi còn sống, người ta có thể trông rõ hình con sâu, với đuôi là một cành nhỏ, mọc lá. Khi sấy khô, nó có mùi tanh như cá, đốt lên có mùi thơm. Phần “lá” hình dạng giống ngón tay, dài khoảng 4 – 11 cm do sợi nấm mọc dính liền vào đầu sâu non mà thành. Đầu sâu non giống như con tằm, dài chừng 3–5 cm, đường kính khoảng 0,3 – 0,8 cm.

Bên ngoài có màu vàng sẫm hoặc nâu vàng với khoảng 20-30 vằn khía, vằn khía ở gần đầu nhỏ hơn. Phần đầu có màu nâu đỏ, đuôi giống như đuôi con tằm, có tất cả 8 cặp chân, nhưng 4 đôi ở giữa là rõ nhất. Chất đệm nấm hình que cong mọc ra từ mình sâu non, dài hơn sâu non một chút. Sâu non dễ bẻ gãy, ruột bên trong căng đầy, màu trắng hơi vàng; chất đệm nấm khá dai và bên trong ruột hơi rỗng, có màu trắng ngà.

Hiện nay, do sự săn lùng và hoạt động khai thác quá mức Đông trùng hạ thảo tại Nepal, loại nấm này đang có nguy cơ tuyệt diệt.

Công dụng đông trùng hạ thảo

Các phân tích hoá học cho thấy trong sinh khối của đông trùng hạ thảo có 17 axít amin khác nhau, có D-mannitol, có lipit, có nhiều nguyên tố vi lượng (Al, Si, K, Na v.v..). Quan trọng hơn là trong sinh khối đông trùng hạ thảo có nhiều chất hoạt động sinh học mà các nhà khoa học đang phát hiện dần dần ra nhờ các tiến bộ của ngành hoá học các hợp chất tự nhiên. Nhiều hoạt chất này có giá trị dược liệu cao.

Trong đó phải kể đến axít cordiceptic, cordycepin, adenosin, hydroxyethyl-adenosin. Đáng chú ý hơn cả là nhóm hoạt chất HEAA (Hydroxy-Etyl-Adenosin- Analogs). Đông trùng hạ thảo còn có chứa nhiều loại vitamin (trong 100 g đông trùng hạ thảo có 0,12 g vitamin B12; 29,19 mg vitamin A; 116,03 mg vitamin C, ngoài ra còn có vitamin B2, (riboflavin), vitamin E, vitamin K…)

Theo các ghi chép về đông dược cổ, đông trùng hạ thảo là một vị thuốc bồi bổ hết sức quý giá, có tác dụng tích cực với các bệnh như thận hư, liệt dương, di tinh, đau lưng mỏi gối, ho hen do phế hư hoặc cả phế, thận đều hư, và có tác dụng tốt đối với trẻ em chậm lớn.

Đông trùng hạ thảo là một trong những vị thuốc quý của đông y, được khai thác khó khăn, có khả năng bồi bổ và tăng cường sức khỏe, cải thiện đời sống tình dục, tăng cường khả năng miễn dịch. Mặt khác các nghiên cứu cổ truyền cũng như các thực nghiệm hiện đại đều xác định đông trùng hạ thảo hầu như không có tác dụng phụ đối với cơ thể người và động vật.

Đông trùng hạ thảo hàn quốc

Hiện nay đông trùng hạ thảo đã được nuôi cấy nhân tạo trên quy mô công nghiệp, các nhà khoa học đã cấy giống nấm Ophiocordyceps sinensis và Cordyceps militaris lên giá thể có thành phần dinh dưỡng tương tự như cá thể sâu ngoài tự nhiên giúp nhiều người có thể sử dung được đông trùng
hạ thảo. Đông trùng hạ thảo Hàn quốc nuôi cấy có hàm lượng dinh dưỡng 70 đến 80% so với tự nhiên mà giá thành rẻ hơn nhiều.

Đối với Đông trùng hạ thảo nhân tạo cần phân biệt 2 loại Ophiocordyceps sinensis và Cordyceps militaris

– Mặc dù đều tồn tại ngoài tự nhiên dạng đông trùng hạ thảo nhưng Cordyceps Militaris có thể nuôi cấy dạng cá thể hoặc trên sâu tằm “SilkWorm, Nhộng trùng thảo”, loại Ophio mới được nuôi nhân tạo dạng giá thể.
– Hiện tại chưa thể nuôi cấy vào ấu trùng sâu bướm như tự nhiên, nếu có cũng chỉ là giả “làm từ bột mì”

– Theo đánh giá thì đông trùng giống Ophio tự nhiên chỉ có ở trên 4000 m so với mực nước biển và được đánh giá tốt hơn Giống Militaris nhưng chưa có công trình kiểm chứng

– Hoạt chất Cordycepin có trong đông trùng hạ thảo được cho rằng có khả năng chống ung thư nhưng chưa có thực nghiệm lâm sàng số lượng lớn“mới chỉ suy đoán qua nghiên cứu cơ chế hoạt động”

Kết luận:

Đông trùng tự nhiên hiện đã cạn kiệt, công nghệ làm nhái càng tinh vi, công dụng bị đồn thổi quá nhiều, giá quá cao so với giá trị thực. Đông trùng nhân tạo cần môi trường nghiêm ngặt nhiệt độ tương ứng giống tự nhiên, độ sạch không khí, không có mầm bệnh .

Không phải cứ đông trùng tự nhiên là chất lượng cao một số nghiên cứu cho thấy phân tích thành phần Đông trùng tự nhiên ở Nepal không có thành phần Cordycepin ở một số con.
Một số công dụng của đông trùng có thể cảm nhận như cắt cơn ho giảm đờm ho hen, ổn định nội tiết giảm cơn bốc hỏa ở phụ nữ tiền mãn kinh, Tăng cường sinh lý ở nam lẫn nữ, giảm đau lưng mỏi gối